Goh, Bakenmeester. Dat is nu toch niet bepaald een beroep waar ik de, laat staan alle, ‘ins’ en de ‘outs’ zo van op zou kunnen noemen. Eerder het geheel tegenovergestelde, om heel eerlijk te zijn. Ik had geen idee. En als je ergens geen sjoege van hebt, dan is het best niet gemakkelijk om er genoeg informatie over bij elkaar te vinden opdat je er toch enigszins van de op de hoogte raakt. Zou het dan nog een beroep zijn dat ook heden ten dagen nog uitgeoefend zou worden, dan zou je, bij wijze van spreken, op daarop betrekking hebbende vacatures kunnen zoeken en de taakomschrijvingen en het werk-gerelateerde eisenpakket kunnen raadplegen. Maar dat blijkt een aflopende zaak, bakenmeester-vacatures. Of er zijn geen vacatures of alle bakenmeester-posities zijn al bezet! Maar ik vermoed dat dit beroep, althans met deze betiteling, niet meer bestaat.
Toch was het een bestaand en lang uitgeoefend beroep in de tijd dat Dreumelnaren daar voor verantwoordelijk waren . Geregeld kom en kwam ik hun namen tegen op heel veel uiteenlopende akten. In een totaal overzicht, waarin alle vernoemingen van 'bakenmeester' uit de complete registratie van akten worden gelicht, kom je een aantal keren hun namen tegen, als ook de vrouwen waarmee ze trouwden en getrouwd waren.
Je kunt aan deze data makkelijk zien dat de van Hussen mannen elkaar overlapten in dienstjaren en samen werkten en opvolgden als bakenmeester en 'adsistent'/assistent bakenmeesters. Toch blijft het verdraaid lastig om relevante informatie over het beroep bakenmeester te vinden. Daar waar je plenty afbeeldingen op internet kunt vinden om bijvoorbeeld het beroep van boer of steenbakker te duiden, zijn afbeeldingen van bakenmeesters en/of van het werk dat ze deden, nauwelijks beschikbaar.
Er zijn wel documenten te vinden waarin wordt aan gegeven wat het woord Bakenmeester betekent, zoals in onderstaande teksten:
Toch besloot de koning al in 1834, overigens in samenspraak met de minister van 'Finantien', dat bakenmeesters niet zomaar hun gangen konden gaan en gehouden moesten kunnen worden aan een aantal regels, die zij strikt en gewetensvol moesten opvolgen en uitvoeren. Ook de verdiensten van bakenmeesters werden in deze lawine van regels vast gelegd.
En dan word je er middels weer andere documenten op gewezen dat het beroep en woord 'bakenmeester' niet zomaar voor alle delen van Nederland geldt. In niet geheel gespecificeerde delen van ons vaderland, waaronder in Zeeland en mogelijk Friesland, werd dit beroep van een andere titel voorzien:
Enig idee hoe Dreumel en de Waal er uit zagen ten tijde van de eerste van Hussen bakenmeester? Tot gisteren, ik ook niet. Het nut van alsmaar blijven speuren en zoeken naar zo mogelijk nóg meer gegevens over een bepaald onderwerp betaalde zich gisteren weer eens flink uit. Een kadasterkaart van Dreumel benevens de Waal. Uiteraard met de hand getekend en als u zich ernstig afvraagt hoe ze dit soort prachtige kaartjes toen samen stelden, dan deel ik die emotie met u.
 | Kadastrale rivierkaart De Waal - Dreumel-1821 Dreumel in 1821 direct gelegen naast de rivier de Waal. Het bestand is 24 Mb, dus openen zal even duren. Rivier kaart -Waal 1821 Dreumel-V1.0.pdf (23.58MB) |
Dreumel in 1821 direct gelegen naast de rivier de Waal. Het bestand is 24 Mb, dus openen zal even duren.
| Rivier kaart -Waal 1821 Dreumel-V1.0.pdf (23.58MB) |
Het is verder, deze kaart vergelijkend met een huidigere, best heel opvallend dat Dreumel uiteraard veranderingen heeft ondergaan, maar toch nog steeds frappante overeenkomsten vertoont met die kaart uit 1821, maar liefst 195 jaar geleden. Niet minder opvallend is het geheel afwezig zijn van de N.H. kerk op die oude kaart , die er toen uiteraard ook al was. De Kerk bedoel ik. Zoals dat ook het geval blijkt te zijn met de R.K. Kerk. Vreemd, toch wel.
En als je net begint te vermoeden dat je nergens nog meer zinvols en informatiefs kunt vinden, kun je meestal altijd nog wel een poging wagen tussen de historische kranten op Delpher.nl. En het eerste zoekresultaat gaat al direct over Dreumelse bakenmeesters. Zowel wat bakenmeester betreft als wat ook van Hussen betreft.
Helaas heeft Willem van de Graaf dit drama niet overleefd, waarvan dan ook zijn overlijdensakte een blijvend doodstille getuige is.
Er zijn best wel gegevens over bakenmeesters en hun beroep in het algemeen beschikbaar, maar dan moet je in eerste instantie terug grijpen op wetten en regelgeving en dergelijke. Zo kun je volgend op 'enig' gezoek een tekst tegen komen uit 1867. In een boekwerkje dat als titel heeft mee gekregen: 'WETTEN, DECRETEN, BESLUITEN EN TRACTATEN op DEN WATERSTAAT EN DE SPOORWEGEN IN NEDERLAND'. Daarin is een wet opgenomen die 'WET van den 30sten December 1865 (Staatsblad no.173) tot regeling van het loods- en bakenwezen op eenige wateren en stroomen' heet. Dit wordt er onder andere in verwoord:
En zo begint langzaam, maar zeker gestaag, de overtuiging wortel te schieten dat het beroep bakenmeester heel wat meer, en grote verantwoordelijkheid, met zich mee brengt dan wat je veronderstelde dat bakenmeesters deden toen je er nog nauwelijks iets vanaf wist. In wezen komt het erop neer dat ze verantwoordelijk waren voor de goede en juiste en veilige doorvaarbaarheid van een stuk rivier dat ze toe bedeeld kregen. Dagelijks metingen verrichten om er zeker van te zijn waar de schepen het best konden passeren en zo nodig met behulp van bakens de meest veilig route markeren, opdat schepen die konden volgen.
En het was niet geheel, zelfs geheel niet, willekeurig welk deel van een rivier de verantwoordelijkheid was van een bakenmeester. Dat werd centraal, door 's Rijkswaterstaat, tot op de kilometermeterpaal nauwkeurig uit gezocht en aan de hand van die overwegingen werd bepaald voor welk stuk van een rivier een bakenmeester, en zijn eventuele assistent, de lakens uit mocht delen.
Een en ander, en meer, werd dan vast gelegd in wetten en regels, waarbij van kilometerpaal tot kilometerpaal -gemeten al de rivier bevarend- gedefinieerd werd welk stuk rivier door welke Rijks Bakenmeester diende te worden beheerd. Het is niet mogelijk gebleken een kaart te vinden waarop de raai-lijnen, want zo worden ze in de 19e eeuwse wetgeving aan geduid, worden opgetekend. Maar omdat internet me wel leert dat raai-lijnen gelijk staan aan -om de- kilometer-lijnen, is het wel bij goede benadering mogelijk om aan te geven voor welk gedeelte van de Waal de Dreumelse Bakenmeesters verantwoordelijk waren. Op een veel recentere Waterkaart worden de kilometermarkeringen wèl aan gegeven en aan de hand van de verschillen die in de oude wetgeving met raailijn-nummers wordt verduidelijkt, kan die benadering dicht bij de waarheid geraken. Hieronder eerst de zo nauwkeurig als mogelijke geschatte locaties van de raailijnen.
Als al op deze kaart -hierboven- opgemerkt, staat Opijnen er helaas niet op. Maar een goed verstaander heeft slechts een halve raailijn nodig en de vertaling naar een Google Aarde kaartje van bovenstaande gegevens, levert onderstaande afbeelding op.
De vaststelling over wie vanaf welke raailijn tot een volgende raailijn verantwoordelijk was voor een goede vlekkeloze vaart van schepen, werd (ook?) al in 1865 vast gelegd, in een nota bene Koninklijk besluit. Daarnaast een deel van de zeer uitgebreide door de Minister van Waterstaat uitgebrachte opsomming van de rivierdelen waar een specifieke bakenmeester voor verantwoordelijk was. Van raailijn tot raailijn. Op bovenstaand kaartje wordt aangegeven voor welk stuk Waal een van Hussen verantwoordelijk was en dat dat stuk van de Waal een lengte van 10 kilometer besloeg. De Dreumelse bakenmeester werd daar dan wel bij geholpen door de hulpbakenmeester uit en in Rossum.
Na best wel veel digitale omzwervingen die tot doel hadden om zoveel als maar mogelijk over bakenmeesters boven water te halen, heb ik een veel omvattender beeld van de Dreumelnaren gekregen die dat beroep uit oefenden. Petje af, zou ik best wel willen bekennen. Een hele verantwoording om dagelijks de grote zorg te moeten dragen voor een goede doorgang van het scheepvaart verkeer gedurende de tien kilometers die ze in 'hun' verantwoordelijkheidstrajekt voeren. En alsmaar blijven hopen dat er maar zoveel mogelijk schepen door de Waal heen zouden gaan, want dat betekende telkens inkomsten. Johannes van Hussen (1) en zijn echtgenote Bernardina Blanke(r)s hadden drie kleine monden te voeden, Johannes van Hussen (2) en zijn echtgenote Margaretha Merkx ... geen. Maar daarentegen konden Nicolaas van Hussen en 'zijne huisvrouw' Johanna Jacoba Damen èlke verdiende cent goed gebruiken.
De kans dat je ooit wereldberoemd zou worden, zijnde bakenmeester, moet als zeer gering worden ingeschat. Maar in tegenstelling tot veel andere beroepen, werd je niet volkómen vergeten in de diverse kranten:
Een mooi beroep hadden ze. Maar ook aan mooie dingen komt ten slotte een eind.
 | Additionele informatie over Bakenmeesters van en binnen Rijkswaterstaat Hoe zat de organisatie in elkaar en hoe veranderde het door de jaren heen. Informatie verkregen van 's Rijkswaterstaat mrt-2016. Rijkswaterstaat 2016 info bakenmeesters.docx (145.93KB) |
Hoe zat de organisatie in elkaar en hoe veranderde het door de jaren heen. Informatie verkregen van 's Rijkswaterstaat mrt-2016.
| Rijkswaterstaat 2016 info bakenmeesters.docx (145.93KB) |
Voor meer informatie over deze bakenmeester, verwijs ik u graag naar http://www.alphenaandemaas.com/WHAM/WHAM_Bedrijvigheid/Beroep_Bakenmeester.html.